Uzun süredir devam eden koronavirüs salgınına karşın aşılar geliştirilmeye devam ediyor. Ülkemizde Çin aşısı olan Sinovac ile başlayan aşılama uygulamaları Alman aşısı Biontech aşısının da eklenmesiyle hız kazandı. Yakın zamanda Rus aşısı olan Sinovac aşısının da uygulanmaya başlanacak olmasıyla birlikte aşı olacak kişilerde de birtakım sorular oluşmaya başladı. Özellikle alerjisi olan kişiler hangi aşıyı yaptıracakları konusunda kafa karışıklığı yaşıyor. Bu yazımızda aşılarla ilgili detayları ve alerjisi olan kişilerin tercih edebileceği aşıları yazdık.
Sinovac, BioNTech ve Sputnik V Aşılarının Özellikleri Nelerdir?
Pfizer BioNTech aşısı mRNA tabanlı bir aşıdır. Bu aşı, SARS-CoV-2 koronavirüsün (COVID ‑ 19) yüzeyinde bulunan diken proteininin bir kısmını kodlayan nükleositle modifiye edilmiş mRNA (modRNA) kullanımına dayanmaktadır.
Çin’in Sinovac aşısı, ölü aşı olarak bilinen bir aşıdır, formaldehitle inaktive edilen ve adjuvan olarak alüminyum kullanılan bir aşıdır. Sinovac, ölü bir aşı olduğu için daha güvenilir olduğu düşünülmektedir.
Rusya’nın Sputnik V aşısı, 21 gün aralıklarla kas içine uygulanan bir aşıdır; koronavirüs geninin entegre edildiği adenovirüs DNA’ya dayalı vektör aşısıdır.
Aşıların Etkinlik Oranları
Sinovac aşısının etkinliği ülkemizdeki verilere göre %83 olarak bildirilmiştir.
Biontech aşısının firma tarafından açıklanan etkinlik oranı %91.3’tür.
Sputnik V, % 91.6 etkinlik oranına sahiptir. En son verilen bilgiye göre etkinliği %97.6’dır.
Aşıların ciddi koronavirüse karşı etkinliğinin ise %100 olarak belirtilmektedir.
Aşıların Yan Etkileri Nelerdir?
Sinovac, Biontech ve Sputnik V aşılarının yan etkileri benzerdir ve şunları içerir:
- Enjeksiyon yerinde ağrı ve şişlik,
- Yorgunluk,
- Baş ağrısı,
- Kas ağrıları,
- Titreme,
- Eklem ağrısı,
- Ateş (ikinci dozdan sonra daha sık görülmektedir).
- Sinovac aşısının yaygın yan etkisi aşı uygulanan bölgede ağrı olmasıdır.
- Biontech aşısının yaygın yan etkisi; enjeksiyon yerinde ağrı, halsizlik ve baş ağrısıdır.
- Sputnik V aşısının yaygın yan etkisi grip benzeri hastalık ve aşı bölgesinde reaksiyonlardır.
Aşıların Alerji Riskleri
Çin Aşısı ve alerji riski
Çin aşısına karşı önemli bir alerjik reaksiyon genel olarak bildirilmemiştir. Ancak her aşıda olduğu gibi alerjik döküntü ve şok riski olabilir. Alerji açısından riskli bir aşı olmamakla birlikte alerji riski yoktur denilemez. Aşı içinde bulunan maddelere karşı alerjisi olan kişilerin bu aşıyı yaptırmaması gerekir. Aşının içerisinde; içeriğinde disodyum hidrojen fosfat, alüminyum hidroksit, sodyum dihidrojen fosfat, sodyum klorür yardımcı madde olarak bulunmaktadır. Aşılara karşı gelişen alerjik reaksiyonlar genel olarak aktif bileşenden ziyade aşının içinde bulunan koruyucular ve antibiyotikler gibi bileşenlere bağlıdır.
Biontech aşısı ve alerji riski
BioNTech aşısı için milyon doz aşı başına yaklaşık on bir vakada şiddetli alerjik reaksiyon gözlenmiştir. Bu reaksiyonların büyük bir çoğunluğu aşıdan sonraki ilk 15 dakikada gerçekleşmiştir ve bu kişilerin %81’inde bir alerji veya alerjik reaksiyon öyküsü vardır. Gelişene alerjik reaksiyonların aşının içinde bulunan polietilen glikol (PEG) maddesine bağlı olabileceği düşünülmektedir. PEG, mRNA’nın bozulmasını önlemek ve suda çözülmesini sağlamak için kullanılan bir maddedir. Alerjik reaksiyonların PEG maddesinden kaynaklandığı düşünülse de bilimsel yayınlarda durum net olarak gösterilmemiştir. Yeni yayımlanan bir makalede alerjik şok olarak bildirilen 4 vakanın izleminde bu durumun alerjik şok olmadığı alerjik şoku taklit eden durumlar olduğu bildirilmiştir.
Sputnik V aşısı ve Alerji riski
Sputnik V aşısı Faz 3 çalışmasında bildirilmiş bir alerji vakası yoktur. Sputnik V vektör aşıdır ve diğer vektör aşılarda ürtiker tarzı reaksiyonlar meydana gelmiştir. Dolayısıyla bu aşıda da ürtiker tarzı alerjik reaksiyon görülebilir. Aşının içindeki maddelerden herhangi birine alerjisi olan kişilerin bu aşıyı olmaması gerekir.
Alerjik Hastalığı Olanlar Hangi Aşıyı Yaptırabilir?
Alerjik nezle, alerjik astım, egzama gibi alerjik alerjik hastalığı olanların her üç aşıyı da olmasında sakınca yoktur. Ancak alerjik hastalığı olan kişilerin aşılarını hastanede olmaları, oluşabilecek reaksiyonlara hızlıca müdahale edilebilmesi açısından, önemlidir. Aşıdan sonra 30 dakika hastanede beklemeleri yararlı olacaktır.
İlaç alerjisi ve besin katkı maddelerine alerjisi olanlar için BioNTech aşısının alerji riski daha yüksektir. Bu nedenle özellikle ilaçların tablet formuna alerjik reaksiyon geçirmiş olanlar, ilaç alerjisinin nedeni tespit edilmemiş olanlar, besin katkı maddesine alerjisi olanların BioNTech aşısı yerine Çin aşısı Sinovac ve Rus aşısı Sputnik V aşısı olması alerji riski açısından daha emniyetli olabilir.
Koronavirüs aşılarına alerji gelişme riski düşük alerjik hastalıklar:
Ailede alerjik hastalıkların olması,
Ev tozu mite, polen, küf gibi solunumsal alerjiler nedeniyle astım, alerjik nezle ve göz alerjisi olanlar,
Besin alerjisi olanlar,
Egzaması (Atopik dermatit) olanlar,
Alerji aşısı olanlar,
Astım nedeniyle anti IgE, anti IL-5 gibi biyolojik tedavi alanlar,
Salisilik asit, ibuprofen gibi ağrı kesici ilaçlara alerjisi olanlar,
Daha öncede belli ilaçlara ve arı venomlarına alerjisi olanlar,
Daha önceki aşılarda aşı yerinde şişlik gelişmiş olanlar.
Yukarıda saydığımız alerjik hastalığı olanların her aşıyı olmasında sakınca yoktur ve aşı sonrası 15-30 dakika hastane ortamında gözetim altında beklemesi yeterli olacaktır. Aşılara karşı alerji gelişme riski düşük olanlara Sinovac, BioNTech ve Rus aşısı yapılmasında sakınca yoktur.
Koronavirüs aşılarına alerji gelişme riski orta derecede olan alerjik hastalıklar:
İlaçlara karşı alerjisi olan ve ilaç alerjisinin nedeni saptanamayan ancak ilaçlara karşı ciddi alerji veya alerjik şok gelişmişse (PEG alerjisi olabilir).
Daha önceden aşılara ve omalizumab gibi monoklonal antikorlara karşı alerjik reaksiyon gelişenler.
Sistemik mastositoz gibi mast hücre hastalığı olanlar.
Bu durumlarda PEG alerjisi riski vardır ve PEG alerjisinin alerji uzmanları tarafından incelenmesi gerekir. Eğer aşı yapılacaksa aşıdan sonra 30 dakika hastane gözetiminde beklenmelidir. Tedavi öncesi alerjik reaksiyonların gelişmesini önlemek için antihistaminik kullanmanın faydalı olup olmayacağı konusunda bilgi henüz yoktur. Tedavi öncesi antihistaminik kullanımı alerjik şokun ilk belirtilerini gizleyebilir. Bu nedenle her aşı öncesi antihistaminik kullanımı hakkında karar vermek zordur.
Alerji riski orta derecede olanların aşı seçimini Çin aşısı Sinovac ve Rus aşısı Sputnik V yönünde kullanmaları tavsiye edilebilir.
Koronavirüs aşılarına alerji gelişme riski yüksek derecede olan alerjik hastalıklar:
Daha önceden mRNA aşıları olan Pfizer BioNTech aşısına veya Çin’in Sinovac ve de Rus aşısı Sputnik V aşısına alerjik reaksiyon gelişmişse aşının ikinci dozu yapılmamalıdır.
İlaç Alerjisi Olanlar BioNTech Aşısı Olabilir Mi?
BioNTech aşısına karşı gelişen alerjik reaksiyonların PEG maddesine bağlı olduğu düşünülmektedir. Özellikle PEG alerjisi olan kişilerin Biontech aşısı olmaması daha güvenli olacaktır. Eğer ilaç alerjisinin nedeni PEG içeren bir ilaca bağlı değilse o zaman alerji gelişme riski yüksek olmayacaktır. İlaç alerjiniz nedeni PEG maddesine bağlı olup olmadığını bilmiyorsanız Çin aşısı Sinovac ve Rus aşısı Sputnik V aşısı olmanız daha doğru olabilir.
Aşıdan Önce Alerji Testi Yapılırsa Aşıya Karşı Alerji Riski Anlaşılabilir Mi?
Aşı öncesi alerji riskini öngörmek için PEG maddesine karşı alerji testleri yapılabilir. Ancak bu testlerin aşıya karşı alerji riskini öngörmesi açısından henüz yeterince veri yoktur. Önümüzdeki günlerde alerji testleri hakkında çalışmaların yayımlanmasıyla daha net bir bilgi söylemek daha doğru olacaktır.
Aşıya Bağlı Alerjik Şok Gelişti Nasıl Anlaşılır?
Alerjik şok sıklıkla deri, kalp ve dolaşım, solunum sistemini etkiler. Alerjene maruz kaldıktan kısa süre sonra meydana gelen ciltte döküntü, kızarıklık, kaşıntı, dilde ve dudaklarda şişlik, ses kısıklığı, nefes darlığı, tansiyon düşmesi, hızlı nabız, bayılma, kusma gibi belirtiler alerjik şokta meydana gelir.
Alerjik şokta deri reaksiyonları yaygındır anacak deri bulguları olmadan da alerjik şok olabileceği unutulmamalıdır. Özellikle ileri yaşlarda bu durum sık karşılaşılan bir durumdur.
Aşıdan sonra alerjik şokun erken belirtilerini bilmekte ve dikkatli olmakta fayda vardır. Aşıdan sonra; boğazda gıdıklanma, öksürük, nezle, baş dönmesi, karın ağrısı gibi belirtiler 30 dakika içinde gelişmişse sağlık personeline haber vermeniz gerekir.
Aşıya Karşı Alerji Gelişirse Ne Yapılabilir?
Aşıya karşı alerji gelişen kişilere hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir. İlk olarak adrenalin uygulanmalıdır. Özellikle beta bloker tansiyon ilacı kullananlarda adrenalin etkili olmayacağı için glukagon ilacı kullanılması gereklidir. Bu nedenle aşı yapılan merkezlerde glukagon ilacının da hazır bulundurulması çok önemlidir.
Alerji gelişenlerde aşılama konusunda iki uygulama yapılabilir:
İlk doz sonrası reaksiyon geçirenlerde koruyucu antikor gelişip gelişmediğine bakılmalıdır; yeterli koruyucu antikor gelişmişse ikinci dozun yapılmamalıdır.
İkinci uygulama olarak da farklı bir teknoloji ile geliştirilen bir aşının yapılıp 30 dakika gözlem altında tutulması önerilmektedir.
Ayrıca geçirilen reaksiyonun alerjik bir reaksiyon olup olmadığını değerlendirmek için ikinci dozdan önce alerji uzmanı tarafından değerlendirilmesi faydalı olabilir.
Özetleyecek Olursak;
Biontech ve Rus aşısının etkinliği daha yüksektir.
BioNTech aşısının alerji geliştirme potansiyeli Çin ve Rus aşısına göre daha yüksektir.
Astım, alerjik nezle, egzama, besin alerjisi gibi alerjik hastalığı olanlar her üç aşıyı da tercih edebilir.
Özellikle içinde PEG maddesi bulunan ilaçlara karşı alerji gelişmiş olanların Sinovac ve Sputnik V aşısını tercih etmeleri faydalı olabilir.
Besin katkı maddesine alerjisi olanlar Sinovac ve Sputnik V aşısı tercih edebilir.
Aşıdan sonra gelişen reaksiyonlar genellikle ilk 15 dakika içinde gelişmesinden dolayı alerji riski olan veya alerjik hastalığı olanların aşılarını hastane şartlarında olması ve aşıdan sonra hastane ortamında 30 dakika beklenmesi faydalı olacaktır.
Cevapla
Want to join the discussion?Feel free to contribute!