Alerji, Astım ve Egzama Arasındaki İlişki

Alerjik hastalıklar günümüzde giderek artan bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Özellikle çocuklarda başlayarak erişkin yaşlara kadar devam edebilen alerji, astım ve egzama sıklıkla bir arada görülür. Tıp literatüründe bu durum “Atopik Yürüyüş” (Atopic March) olarak adlandırılır.

Bir çocukta erken dönemde egzama (atopik dermatit) geliştiğinde ilerleyen yıllarda gıda alerjisi, alerjik rinit veya astım görülme ihtimali artar. Bu nedenle alerji, astım ve egzamayı ayrı ayrı değil, birbirine bağlı hastalıklar zinciri olarak değerlendirmek gerekir.

Bu yazıda, üç hastalığın tanımını, nedenlerini, aralarındaki bağlantıyı ve tedavi yaklaşımlarını ayrıntılı şekilde ele alacağız.

Alerji Nedir?

Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere (polen, toz, besin, ilaç vb.) karşı aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkar.

Alerjinin Yaygın Türleri

• Solunum yolu alerjileri: Polen, ev tozu akarı, küf mantarı

• Besin alerjileri: Süt, yumurta, fıstık, buğday

• Cilt alerjileri: Egzama, kurdeşen (ürtiker)

• İlaç alerjileri

Belirtiler

• Hapşırma, burun akıntısı

• Gözlerde sulanma, kaşıntı

• Ciltte kızarıklık, kurdeşen

• Mide bulantısı, kusma

• Şiddetli vakalarda anafilaksi

Astım Nedir?

Astım, solunum yollarının kronik iltihabi bir hastalığıdır. Genetik yatkınlığı olan kişilerde alerjenler veya çevresel faktörler, hava yollarının daralmasına ve nefes darlığına yol açar.

Astım Belirtileri

• Nefes darlığı

• Hırıltılı solunum

• Göğüste baskı hissi

• Gece veya sabaha karşı öksürük

Astım Tetikleyicileri

• Polen, ev tozu, küf, hayvan tüyü

• Sigara dumanı, hava kirliliği

• Soğuk hava

• Egzersiz

• Viral enfeksiyonlar

Egzama (Atopik Dermatit) Nedir?

Egzama, özellikle çocukluk çağında başlayan kronik ve kaşıntılı bir cilt hastalığıdır. Atopik dermatit, alerjik hastalıkların ilk adımı olarak kabul edilir.

Egzama Belirtileri

• Ciltte kuruluk ve kaşıntı

• Kızarıklık ve döküntü

• Özellikle dirsek içi, diz arkası, yanaklarda yoğunlaşma

• Kaşımaya bağlı kabuklanma

Egzama Tetikleyicileri

• Sabun, deterjan gibi kimyasallar

• Süt, yumurta, buğday gibi besinler

• Soğuk hava

• Stres

• Polen ve toz akarları

Alerji, Astım ve Egzama Arasındaki İlişki

Atopik Yürüyüş (Atopic March)

Atopik yürüyüş, alerjik hastalıkların yaşam boyu izlediği ilerleyici tabloyu ifade eder:

1. Bebeklikte egzama ve gıda alerjisi

2. Çocuklukta alerjik rinit

3. Ergenlik ve erişkinlikte astım

Ortak Mekanizmalar

• Genetik yatkınlık: Ailede alerji öyküsü olanlarda risk artar.

• Bağışıklık sistemi düzensizliği: Alerjenlere karşı aşırı IgE yanıtı gelişir.

• Cilt bariyer bozukluğu: Egzamalı çocuklarda ciltteki savunma sistemi zayıftır. Bu durum alerjenlerin daha kolay vücuda girmesine yol açar.

• Çevresel faktörler: Hava kirliliği, sigara, beslenme alışkanlıkları ortak risk faktörleridir.

Bilimsel Çalışmalar Ne Diyor?

Araştırmalara göre egzaması olan çocukların %30-40’ında ilerleyen dönemde astım gelişmektedir. Ayrıca gıda alerjisi ile başlayan çocuklarda da polen ve solunum yolu alerjilerinin görülme sıklığı daha yüksektir.

Risk Faktörleri

• Ailede alerji, astım veya egzama öyküsü

• Sezaryen doğum (bağırsak florasının farklı gelişmesi)

• Anne sütü yerine erken dönemde inek sütü kullanımı

• Şehir yaşamı ve hava kirliliği

• Evde sigara dumanına maruz kalma

Tanı Yöntemleri

Alerji Tanısı

• Cilt prick testleri

• Spesifik IgE kan testleri

• Eliminasyon-provokasyon testleri

Astım Tanısı

• Solunum fonksiyon testleri (spirometri)

• Alerji testleri

• Klinik öykü (tekrarlayan öksürük, nefes darlığı)

Egzama Tanısı

• Klinik muayene

• Aile öyküsü

• Gıda alerjisi testleri

Tedavi ve Yönetim

1. Kaçınma

• Alerjenlerden uzak durmak

• Toz ve polen yoğun dönemlerinde önlem almak

• Cilt için nemlendirici kullanmak

2. İlaç Tedavisi

• Antihistaminikler

• Kortikosteroid kremler (egzama için)

• İnhaler kortikosteroidler (astım için)

• Lökotrien antagonistleri

3. İmmünoterapi (Alerji Aşısı)

Polen ve ev tozu akarı alerjilerinde, uzun vadede hem alerji hem de astım belirtilerini azaltabilir.

4. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Sigara dumanından uzak durmak

• Evde nem oranını kontrol etmek

• Düzenli egzersiz yapmak

• Dengeli ve sağlıklı beslenmek

Günlük Yaşamda Alınabilecek Önlemler

• Ev tozunu azaltmak için düzenli temizlik

• Yatak ve yastık kılıflarında antialerjik kılıflar kullanmak

• Bahar aylarında polen yoğunluğunda dışarı çıkmaktan kaçınmak

• Egzama için cilt nemlendiricilerini aksatmamak

• Astımı olan çocuklarda spor aktivitelerini doktor kontrolünde planlamak

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Egzaması olan her çocukta astım gelişir mi?
Hayır. Ancak risk daha yüksektir. Düzenli takip önemlidir.

2. Astım tamamen geçer mi?
Çocuklukta başlayan astım bazen ergenlikte hafifleyebilir, ancak çoğu kişide ömür boyu devam eder.

3. Egzama ve gıda alerjisi birlikte görülebilir mi?
Evet. Özellikle süt ve yumurta alerjisi olan çocuklarda egzama sık görülür.

4. İmmünoterapi (alerji aşısı) üç hastalıkta da etkili midir?
Polen ve ev tozu akarına karşı yapılan immünoterapi, hem alerji hem de astım şikâyetlerini azaltabilir. Egzamaya doğrudan etkisi sınırlıdır.

Sonuç

Alerji, astım ve egzama birbirinden ayrı hastalıklar gibi görünse de aslında aynı bağışıklık mekanizmalarının farklı yansımalarıdır. Özellikle çocukluk çağında başlayan egzama ve gıda alerjisi, ilerleyen yıllarda astım ve alerjik rinit riskini artırır.

Erken tanı, düzenli takip, alerjenlerden korunma ve uygun tedavi yöntemleriyle bu hastalıkların etkileri büyük ölçüde azaltılabilir. Atopik hastalıkların ilişkisini anlamak, hem bireyler hem de aileler için sağlıklı bir yaşamın anahtarıdır.