Gıda alerjisi olan bireyler için en önemli konulardan biri, satın aldıkları ürünlerin içerik etiketlerini doğru okuyabilmektir. Çünkü alerjen bir maddeyi yanlışlıkla tüketmek, hafif belirtilerden hayatı tehdit eden anafilaksiye kadar ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Türkiye’de gıda üreticileri, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yönetmelikleri doğrultusunda ürün ambalajlarında alerjenleri açıkça belirtmek zorundadır. Ancak, birçok kişi etiketlerde kullanılan ifadeleri doğru yorumlayamadığı için risk altında kalabilmektedir.
Bu yazıda, alerjen içerik etiketlerinin nasıl okunması gerektiğini, hangi alerjenlerin zorunlu olarak belirtilmesi gerektiğini ve tüketicilerin nelere dikkat etmesi gerektiğini detaylı olarak ele alacağız.
Alerjen Etiketi Nedir?
Alerjen etiketi, bir gıda ürününün içerisinde ya da üretim sırasında temas edebileceği potansiyel alerjen maddeleri gösteren bilgilendirme kısmıdır. Amaç, tüketicilerin alerjik reaksiyon riskini en aza indirmektir.
Türkiye’de ve Avrupa Birliği standartlarında 14 temel alerjenin etiketlerde belirtilmesi zorunludur:
Gluten içeren tahıllar (buğday, arpa, çavdar, yulaf)
Kabuklu deniz ürünleri
Yumurta
Balık
Yer fıstığı
Soya fasulyesi
Süt
Sert kabuklu yemişler (fındık, badem, ceviz, kaju vb.)
Kereviz
Hardal
Susam
Kükürt dioksit ve sülfitler
Lupin (acı bakla)
Yumuşakçalar (midye, kalamar, ahtapot vb.)
Alerjen Etiketlerinde Kullanılan İfadeler
Üreticiler, ürünün içerik kısmında alerjenleri kalın, büyük harf veya farklı bir renkte yazarak dikkat çekmeye çalışırlar. Ancak bazı ifadeler kafa karıştırıcı olabilir. İşte yaygın kullanılan bazı uyarılar:
“İçerir” → Ürünün doğrudan o alerjeni barındırdığını belirtir.
“İz içerebilir” → Üretim hattında çapraz bulaşma riski olduğunu gösterir.
“Aynı hatta üretilmiştir” → Alerjen bulaşma ihtimali vardır.
“Glutensiz” → Yönetmeliklere göre 20 ppm’den az gluten içerdiğini gösterir.
“Laktozsuz” → Laktoz şekeri çıkarılmıştır, ancak süt proteini (kazein) alerjisi olanlar için güvenli değildir.
Alerjen İçerik Etiketi Nasıl Okunmalı?
1. İçindekiler Listesini Dikkatle Kontrol Edin
Her ürünün üzerinde “İçindekiler” kısmı yer alır. Burada bulunan alerjenler genellikle kalın veya farklı fontla yazılır. Örneğin:
İçindekiler: Un (Buğday), Süttozu, Yumurta akı, Fındık, Şeker
2. Gizli Alerjen İsimlerini Tanıyın
Bazı alerjenler farklı isimlerle yazılabilir.
Kazein → Süt proteini
Albumin → Yumurta proteini
Malt → Arpadan elde edilir, gluten içerebilir
Lesitin (E322) → Genellikle soya kaynaklıdır
3. “İz İçerebilir” Uyarısını Ciddiye Alın
Bu uyarı, özellikle fındık, yer fıstığı ve gluten gibi güçlü alerjenlerde önemlidir. Küçük miktarlar bile ciddi reaksiyona yol açabileceği için risk taşıyan bireyler bu ürünlerden kaçınmalıdır.
4. Katkı Maddelerini ve E Kodlarını Bilin
Birçok katkı maddesi alerjen kaynağı olabilir. Örneğin:
E951 → Aspartam (fenilketonüri hastaları için riskli)
E410 → Keçiboynuzu gamı (bazı kişilerde hassasiyet yaratabilir)
E220–E228 → Sülfitler
5. Çocuk Gıdalarında Ekstra Dikkat
Bebek mamaları, atıştırmalıklar ve süt ürünlerinde etiketler daha ayrıntılıdır. Ancak özellikle bebeklerde süt, yumurta ve gluten alerjisi sık görüldüğü için içerikler satır satır okunmalıdır.
Türkiye’de Etiketleme Yönetmelikleri
Tarım ve Orman Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği ile üreticilere alerjen bildirimini zorunlu kılmıştır.
Alerjenler içerik listesinde mutlaka belirtilmelidir.
Ambalajlı gıdalarda Türkçe olarak yazılmalıdır.
Paketli olmayan ürünlerde (örneğin pastaneler, fırınlar) alerjen bilgisi yazılı veya sözlü olarak tüketiciye verilmek zorundadır.
Etiket Okurken Dikkat Edilmesi Gereken Püf Noktaları
Her alışverişte aynı markanın farklı ürünlerini kontrol edin; içerikler değişebilir.
İthal ürünlerde çeviri hatalarına dikkat edin.
Diyet veya sağlıklı görünen ürünlerde de alerjen bulunabilir.
“Doğal”, “organik” ibareleri alerjen olmadığı anlamına gelmez.
Alerjen Etiketlerini Okumanın Önemi
Etiketleri doğru okumak, sadece alerji hastaları için değil, alerji riski taşıyan çocukların ebeveynleri ve gıda intoleransı olan bireyler için de hayati öneme sahiptir. Yanlışlıkla alerjen tüketimi;
Astım atağına,
Kurdeşene,
Sindirim sistemi şikâyetlerine,
Anafilaksiye yol açabilir.
Sık Sorulan Sorular
1. Alerjenler etikette her zaman kalın mı yazılır?
Evet, yönetmelik gereği alerjenler diğer içeriklerden farklı şekilde belirtilmelidir.
2. “Glutensiz” ürün çölyak hastaları için tamamen güvenli midir?
Evet, 20 ppm altı gluten içerdiği için çölyak hastaları tüketebilir. Ancak çapraz bulaşma riskine karşı güvenilir markalar tercih edilmelidir.
3. “Laktozsuz süt” süt alerjisi olanlar için uygun mu?
Hayır. Laktozsuz süt sadece laktoz intoleransı olanlara uygundur, süt proteinine alerjisi olanlar tüketmemelidir.
4. Dışarıda satılan yiyeceklerde alerjen bilgisini nasıl öğrenebiliriz?
Restoran ve kafeler, menüde veya yazılı olarak alerjen bilgisini sunmak zorundadır. Emin olunmadığında mutlaka sorulmalıdır.
Sonuç
Alerjen içerik etiketlerini okumak, alerjik bireyler için hayat kurtarıcıdır. Gıda alışverişi yaparken sadece ürünün besin değerine değil, içerdiği alerjenlere de dikkat edilmelidir. Türkiye’de etiketleme yönetmelikleri tüketiciyi korumak için önemli düzenlemeler içerse de, bilinçli tüketici olmak da en az bu kurallar kadar önemlidir.
Etiketleri doğru okumak, alerjiden kaynaklanabilecek sağlık sorunlarını önlemenin en etkili yollarından biridir. Unutmayın: Alerjen bilgisi, sağlıklı yaşamın ilk adımıdır.
Cevapla
Want to join the discussion?Feel free to contribute!