FPIES Sendromu: Gıdaya Bağlı Sorunlar

Besin alerjileri genellikle ciltte kızarıklık, kurdeşen veya anafilaksi ile ilişkilendirilse de, bazı gıda alerjileri çok daha farklı ve nadir bir tabloyla karşımıza çıkar. FPIES (Food Protein-Induced Enterocolitis Syndrome), yani gıda proteiniyle tetiklenen enterokolit sendromu, çocuklarda ve nadiren yetişkinlerde görülen, sindirim sistemini etkileyen özel bir alerji türüdür.

FPIES klasik alerjilerden farklıdır çünkü genellikle cilt döküntüsü, solunum sıkıntısı veya anafilaksiyle değil, daha çok şiddetli kusma, ishal ve dehidratasyon ile kendini gösterir. Bu nedenle tanısı sıklıkla gecikir ve yanlışlıkla gastroenterit, reflü veya gıda zehirlenmesiyle karıştırılabilir.

Bu yazıda FPIES sendromunun belirtilerini, nedenlerini, tanı yöntemlerini ve tedavi yaklaşımlarını ayrıntılı olarak ele alacağız.

FPIES Sendromu Nedir?

FPIES, bağışıklık sisteminin belirli gıda proteinlerine karşı anormal tepkiler vermesi sonucu ortaya çıkan bir gastrointestinal alerjidir. Diğer gıda alerjilerinden farklı olarak IgE aracılı değildir, yani klasik kan testleri ile her zaman tespit edilemez.

En sık tetikleyici gıdalar şunlardır:

• Süt

• Soya

• Pirinç

• Yulaf

• Daha nadiren balık, tavuk, yumurta, arpa ve sebzeler

FPIES genellikle bebeklik döneminde ek gıdaya geçişle birlikte fark edilir. Ancak yetişkinlerde de balık ve kabuklu deniz ürünleri gibi gıdalarla tetiklenebilir.

FPIES Belirtileri

Akut FPIES

Bir gıdaya maruz kalındıktan 1–4 saat sonra:

• Tekrarlayan ve şiddetli kusma

• İshal (çoğu zaman sulu ve bazen kanlı)

• Halsizlik ve uykuya meyil

• Solukluk ve hipotansiyon (düşük tansiyon)

• Dehidratasyon (vücutta sıvı kaybı)

Bu tablo bazen acil servise başvurmayı gerektirecek kadar şiddetli olabilir.

Kronik FPIES

Daha çok sürekli olarak aynı gıdaya maruz kalan bebeklerde görülür:

• Sürekli kusma

• İshal ve gelişme geriliği

• İştahsızlık

• Kilo kaybı veya yetersiz kilo alımı

FPIES Sendromunun Nedenleri

FPIES’in kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak şu faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir:

• Bağışıklık sisteminin bağırsak mukozasına aşırı tepki vermesi

• Genetik yatkınlık

• Bağırsak geçirgenliğinin bebeklikte daha fazla olması

• Ailede alerji veya atopik hastalık öyküsü

FPIES Tanısı Nasıl Konur?

Klinik Öykü

Tanıda en önemli nokta, çocuğun veya yetişkinin belirli bir gıdayı aldıktan sonra 1–4 saat içinde kusma ve ishal yaşaması ve bu tablonun tekrar etmesidir.

Laboratuvar Testleri

• IgE testleri genellikle negatiftir. Bu nedenle klasik alerji testleri her zaman tanı koydurmaz.

• Bazı durumlarda kan testlerinde beyaz kan hücrelerinde artış görülebilir.

Eliminasyon Diyeti

Şüpheli gıda diyetten çıkarıldığında belirtilerin düzelmesi, tekrar eklendiğinde yeniden başlaması tanıyı güçlendirir.

Oral Gıda Yükleme Testi

Doktor gözetiminde yapılan bu testte şüpheli gıda küçük dozlarla verilir ve hastanın tepkisi izlenir. Bu test yalnızca hastane ortamında uygulanmalıdır.

FPIES Tedavisi

Akut Atak Tedavisi

• Damar yolu açılarak sıvı tedavisi yapılır

• Gerekirse kortikosteroidler verilir

• Epinefrin genellikle etkili değildir çünkü FPIES IgE aracılı değildir

Uzun Dönem Yönetim

• Tetikleyici gıdanın diyetten tamamen çıkarılması

• Diyetisyen eşliğinde beslenme planı oluşturulması

• Çocuklarda büyüme ve gelişmenin düzenli takip edilmesi

• Alternatif besinlerle besin çeşitliliğinin sağlanması

FPIES ve Çocuklarda Beslenme Yönetimi

FPIES sendromu olan çocuklarda beslenme oldukça hassastır. Çünkü süt, soya veya tahıllar çıkarıldığında ciddi beslenme eksiklikleri oluşabilir.

Öneriler:

• Hipoalerjenik mama kullanımı (örneğin aminoasit bazlı mamalar)

• Katı gıdalara geçişte doktor gözetiminde deneme

• Yeni gıdalar tek tek ve aralıklı şekilde eklenmeli

• Ailelerin gıda günlüğü tutması tavsiye edilir

FPIES Yetişkinlerde Görülür mü?

Evet. Nadir de olsa yetişkinlerde FPIES tablosu gözlenebilir. Özellikle balık, kabuklu deniz ürünleri ve süt ürünleri ile tetiklenen akut kusma ve ishal atakları görülebilir. Ancak yetişkinlerde tanı koymak daha da zordur çünkü çoğu zaman gıda zehirlenmesi ile karıştırılır.

FPIES ile Karışabilecek Hastalıklar

• Gastroenterit (mide-bağırsak enfeksiyonu)

• Gıda zehirlenmesi

• Gastroözofageal reflü

• Laktoz intoleransı

• Çölyak hastalığı

Bu nedenle doğru tanı için alerji uzmanı ve gastroenteroloji uzmanı iş birliği şarttır.

FPIES Sendromunda Uzun Vadeli Prognoz

• Çocukların önemli bir kısmı süt ve soya alerjisini 3–5 yaşına kadar aşabilir.

• Pirinç ve yulaf gibi tahıl alerjileri biraz daha uzun sürebilir.

• Yetişkinlerde ise genellikle kalıcıdır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Aileler, FPIES ataklarını tanımayı öğrenmelidir.

• Çocukların acil durum planı yazılı olarak okula, bakıcıya ve aile bireylerine verilmelidir.

• Gıda etiketleri her zaman dikkatle okunmalıdır.

• Yeni gıdalar denenmeden önce doktora danışılmalıdır.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. FPIES anafilaksiye yol açar mı?
Genellikle hayır. FPIES sindirim sistemi odaklıdır, fakat ciddi sıvı kaybı ve tansiyon düşüklüğü yaşamı tehdit edebilir.

2. FPIES tamamen geçer mi?
Çocukların önemli bir kısmı büyüdükçe tolerans geliştirebilir. Ancak bu her zaman kesin değildir.

3. Epipen FPIES’te işe yarar mı?
Hayır. Epinefrin solunum yolu alerjilerinde etkilidir, FPIES’te ise esas tedavi sıvı desteğidir.

4. FPIES genetik midir?
Kesin bir genetik bağlantı bulunmamıştır ancak ailede alerji öyküsü olanlarda risk artabilir.

Sonuç

FPIES sendromu, nadir görülen fakat ciddi sonuçlara yol açabilen bir gıda alerjisi türüdür. Özellikle bebeklik döneminde ek gıdaya geçişle birlikte dikkatle izlenmeli, şüpheli belirtilerde vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.

Doğru tanı, uygun diyet planı ve acil durum yönetimi ile FPIES sendromu kontrol altına alınabilir. Ailelerin bilinçlenmesi, çocukların sağlıklı büyümesi ve yaşam kalitesinin korunması için kritik önem taşır.