Çocuklarda Sıcak Çarpması Belirtileri ve Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hava sıcakları günden güne artıyor ve çöl sıcakları yaşanıyor. Durum böyle olunca sıcak çarpması riski ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu yazımızda özellikle çocuklarda sıcak çarpmasının belirtilerini, tedavisini ve alınabilecek önlemleri sizler için yazdık.

Sıcak Çarpması Nedir?

Sıcak çarpması, çevresel ısıya maruz kalmayla meydana gelen bir durumdur. Merkezi sinir sistemi işlev bozukluğunun eşlik ettiği, vücut sıcaklığının 40 ile 40,5 derece olması durumudur. Acil tedavi gerektiren sıcak çarpması, tedavi edilmediği durumlarda çok ciddi durumları da beraberinde getirebilir. Tedavinin ertelenmesi, ölüm riski artar.

Sıcak çarpması, yaşlı erişkinlerde ve kronik hastalığı olanlarda görülmesinin yanı sıra küçük çocuklar da risk altındadır.

Sıcak çarpması klasik sıcak çarpması ve egzersiz sıcak çarpması şeklide sınıflandırılır. Klasik sıcak çarpması çevresel ısıdan kaynaklanır. Altta yana kronik hastalığı olanlarda ve sıcak ortamlardan kaçamayan küçük çocuklarda daha yaygındır. Egzersiz sıcak çarpması genellikle yüksek ortam sıcaklığı ve nem dönemlerinde ağır egzersiz yapan kişilerde görülür. Tipik hastalar sporcular, özellikle futbolcular ve askeri personeldir.

Sıcak Çarpması Nasıl Gelişir?

Sıcaklık yükselmesine oksijen tüketiminde ve metabolik hızda bir artış eşlik eder, bu da hızlı nefes alıp verme ve kalp hızında artış ile sonuçlanır. 42°C’nin üzerinde, çeşitli enzimler işlevini yitirir. Bu etkilere, damarlar, sinirler ve karaciğer en duyarlı organdır. Ancak tüm organlar tutulabilir ve çoklu organ yetmezliği riski oluşabilir.

Ortam sıcaklığının ve nem seviyelerinin yüksekliğine ek olarak, çocuklarda ısı hastalığı riski şu durumlardan dolayı daha yüksektir:

Isı üretimi: Yetişkinlere göre çocukların bazal metabolizma hızı daha yüksektir. Bu yüzden çocuklar vücut ağırlığının kilosu başına daha fazla metabolik ısı üretir.

Vücut yüzey alanı: Daha küçük çocukların yüzey alanı-kütle oranı daha yüksektir, bu da sıcak ortamlarda daha yüksek ısı absorpsiyon hızına neden olur.

Kan dolaşımı: Çocuklar daha küçük bir mutlak kan hacmine sahiptir, bu da vücuttaki kanın vücut yüzeyine kan yoluyla taşınan ısı transferinin potansiyelini sınırlar, burada bu ısı dağıtılabilir.

Ter üretimi: Çocuklar yetişkinlere kıyasla daha yüksek vücut sıcaklığında terlemeye başlar.

Sıvı takviyesi: Uygun şekilde denetlenmezse, çocukların uzun süreli egzersiz sırasında sıvı kayıplarını yerine koyma yetersizdir.

İklimlendirme: Çocuklar, sıcak ortama bu adaptasyonları yetişkinlere göre daha yavaştır.

Sıcak çarpması için risk faktörleri nelerdir?

Herkes sıcak çarpması geliştirebilir, ancak birkaç faktör riskinizi artırır:

• Yaş; küçük yaş ve 65 yaş üzeri
• Sıcak havalarda egzersiz,
• Sıcak havaya ani maruz kalma,
• Klima eksikliği,
• Bazı ilaçlar,
• Belirli sağlık koşulları; kalp veya akciğer hastalığı gibi bazı kronik hastalıklar,
• Sıcak kaybına neden olan hastalıklar; Mide bağırsak hastalıkları, diyabet, sıvı kaybı, yanık, ateşli hastalıklar,
• Bozulmuş ısı kaybı; Ektodermal displazi, hipertroidizm, omirik hastalığı
• Bozulmuş susuzluk; Gelişme geriliği, küçük çocuklar
• Yeme içme bozukluğu,
• Çevresel risk faktörleri, Yüksek çevre ısısı, aşırı egzersiz, yetersiz sıvı alımı…

Sıcak Çarpmasının Belirtileri

Sıcak çarpmasında ana belirti yüksek vücut sıcaklığıdır. Belirtiler şu şekilde sıralanabilir:  

• Değişen zihinsel durum veya davranış
• Terlemede değişiklik
• Mide bulantısı ve kusma
• Ciltte kızarıklık
• Hızlı nefes alma,
• Kalp hızı
• Baş ağrısı.

Sıcak Çarpması ve Sıcak Bitkinliği Arasındaki Fark Nedir?

Sıcak çarpması ve sıcak bitkinliği arasında temel farklar vardır. Bu farklar şu şekilde detaylandırılabilir:

Sıcak çarpmasında şu durumlar görülebilir:

• 40 derece veya daha yüksek ateş,
• Konuşma ve yürüme bozukluğu,
• Koma hali, havale,
• Hızlı nefes alıp verme,
• Tansiyonda düşme ve kalp hızında artma,
• Kusma, ishal, karaciğer, böbrek hasarı görülebilir.

Sıcak bitkinliğinde şu durumlar görülebilir:

• Vücut ısısı 40 derecenin altındadır,
• Baş dönmesi (ancak tansiyon normaldir),
• Hafif kafa karışıklığı,
• Bulantı, kusma.

Sıcak Çarpmasının Teşhisi

Teşhiste ilk olarak rektal ateş ölçülmelidir ve sıcak bitkinliğinden ayırt etmek için tansiyon, solunum ve kalp hızına bakılır. Doktornuz genel olarak sıcak çarpması geçirip geçirmediğinizi anlayabilir. Ancak yine de laboratuvar testleri yapılabilir. Bu testlerle, belirtilerinizin diğer nedenleri dışlanır ve organ hasarı değerlendirilir. Genel olarak yapılan testler şunlardır:

• Kan testi,
• İdrar testi,
• Kan fonksiyon testleri,
• Röntgen ve diğer görüntüleme testleri.

Sıcak Çarpmasının Tedavisi

Sıcak çarpmasının çok agresif bir şekilde tedavi edilmesi gerekir. Herhangi bir sıcak çarpması belirtisi varsa vakit kaybetmeden hastaneye gitmeniz gerekir. İlk olarak vücut ısısı düşürülmeye çalışılır. Mecbur kalmadıkça soğuk duya daldırma yöntemi kullanılmamalıdır çünkü titreme ve ajitasyona neden olabilir.

Ateş 38 dereceye ininceye kadar soğutma işlemleri yapılmaya devam edilir. Sıcak çarpması tedavisi, beyninizdeki ve hayati organlarınızdaki hasarı önlemek veya azaltmak için vücudunuzu normal bir sıcaklığa soğutmaya odaklanır. Doktorunuz aşağıdaki adımları atabilir:

• Soğuk duya daldırma (çocuklarda tavsiye edilmez),
• Buharlaşmalı soğutma teknikleri kullanma,
• Serinletici battaniye kullanma,
• Titremeyi durduran ilaçlar.

Sıcak Çarpması Düzelir Mi?

Sıcak çarpması olan çocuklarda kötü seyirli olarak kötü karakterize edilir. Hastalığın seyri, sıcak çarpmasının tipine ve hastaya göre değişiklik gösterebilir:

Hayati organ hasarı: Düşük vücut sıcaklığına hızlı bir tepki vermediği takdirde, sıcak çarpması beyninizin veya diğer hayati organlarınızın şişmesine ve muhtemelen kalıcı hasara yol açmasına neden olabilir.

Hayati risk: Klasik sıcak çarpması olan yaşlı erişkinlerde yüzde 63’e kadar ölüm bildirilmiştir. Bunun aksine, ölüm ergenlerde ve genç yetişkinlerde (örneğin, 1 ila 15 oranında) çok daha düşüktür.

Nörolojik anormallikler: Kalıcı nörolojik hasar daha yaygın olarak iç sıcaklığı >42ºC (107.6ºF) olan hastalarda görülür.

Sıcak Çarpması Düzelince Ne Yapılmalıdır?

Sağlık personeli, sıcak çarpmasından kurtulan tüm çocuklarda bir dereceye kadar ısı intoleransı beklemelidir. Isı intoleransı, sıcak çarpması mağdurlarında görülen ve onları tekrarlayan ısı hastalığı için daha fazla risk altına sokan sıcaklık homeostazındaki bir bozukluğu ifade eder. Çocuklar ve aileler, mevcut durum hakkında bilgilendirilir ve eğitim verilir.

Eforlu ısı hastalığı olan çocuklar, yalnızca sıcaklık homeostazisi yeniden sağlandığında, genellikle en az bir hafta dinlendikten, tekrarlanan fizik muayene ve laboratuvar testlerine tekrarlanabilir. Bu koşullar karşılandığında, çocuk iki ila dört hafta içinde kademeli olarak fiziksel aktiviteye dönmelidir. Oyuna geri dönme kararı, ısı hastalığına zemin hazırlayan koşullar (örn. yaş, obezite) göz önünde bulundurularak kişiselleştirilmelidir.

Sıcak Çarpması İçin Alınabilecek Önlemler

Özellikle arabada yalnız bırakılan çocuklarda sıcak çarpması riski yüksektir. Ailelerin ve bakıcıların bu konuda bilinçli olması gerekir.

Sporcularda ısı hastalığı ve sıcak çarpması; yaşa uygun iklimlendirme, hastayken atletik faaliyetlere katılmama ve ortam sıcaklığının farkındalığı gibi durumların bilinmesi ile önlenebilir.

Sıcak çarpması tahmin edilebilir ve önlenebilir bir durumdur. Havaların sıcak olduğu zamanlarda olumsuz bir durumu engellemek için şunları yapabilirsiniz:

• Bol, hafif giysiler giyinin,
• Güneş yanığına karşı korunun, etkili bir güneş kremi kullanın,
• Bol sıvı tüketin,
• Bazı ilaçlarla ekstra önlemler alın,
• Asla park halindeki bir arabada kimseyi bırakmayın,
• Günün en sıcak saatlerinde dışarda olmaktan kaçının, rahatlatıcı aktivitelerde bulunun,
• İkliminizi tanıyın ve iklime uygun davranın,
• Artan risk altındaysanız dikkatli olun.

Sıcak Çarpması İçin Evde Ne Yapabilirim?

Sıcak çarpmasında hastanede tedavi gereklidir. Herhangi bir belirtiniz varsa derhal tıbbi yardım alın. Tıbbi yardım beklerken herhangi bir sıvı tüketmeyin. Isıya bağlı hastalık belirtileri fark ederseniz, vücut ısınızı düşürün ve durumunuzun sıcak çarpmasına ilerlemesini önleyin.

Isı krampları veya ısı bitkinliği gibi ısıyla ilgili daha az acil durumlarda şunları yapabilirsiniz:

• Gölge veya klimalı bir yere gidin
• Nemli çarşaflar ve bir fan ile serinleyin
• Soğuk bir duş veya banyo yapın
• Bol sıvı alın,
• Şekerli veya alkollü içecekler içmeyin; bu içecekler vücudunuzun sıcaklığınızı kontrol etme yeteneğini etkileyebilir.