Gıda güvenliği günümüzde tüketicilerin en çok önem verdiği konulardan biridir. Özellikle gıda alerjisi olan bireyler için alerjen etiketleme hayati bir öneme sahiptir. Yanlış ya da eksik etiketleme, ciddi sağlık sorunlarına hatta hayatı tehdit eden reaksiyonlara yol açabilir. Bu nedenle hem üreticilerin hem de tüketicilerin alerjen etiketleme kuralları hakkında bilinçlenmesi gerekir.
Bu yazıda, Türkiye ve Avrupa Birliği mevzuatı kapsamında alerjen etiketleme kurallarını, dikkat edilmesi gerekenleri, en sık karşılaşılan alerjenleri ve tüketicilerin bilinçli seçim yapabilmesi için püf noktaları ele alacağız.
Alerjen Etiketleme Nedir?
Alerjen etiketleme, gıdalarda bulunan veya bulunma ihtimali olan alerjenlerin ambalaj üzerinde açıkça belirtilmesi işlemidir. Amaç, özellikle alerjisi veya intoleransı olan tüketicilerin güvenli seçim yapabilmesini sağlamaktır.
Gıda üreticileri, ürünlerinde ana alerjenleri içeren bileşenleri mutlaka etiket üzerinde vurgulamalıdır. Bu durum, hem yasal bir zorunluluk hem de tüketici sağlığı açısından kritik bir uygulamadır.
Alerjen Etiketleme Neden Önemlidir?
Tüketici Güvenliği: Alerjisi olan bireylerin doğru bilgiye ulaşmasını sağlar.
Yasal Uyum: 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ve AB yönetmelikleri gereği zorunludur.
Marka Güveni: Şeffaf ve doğru etiketleme, markanın güvenilirliğini artırır.
Hastalıkların Önlenmesi: Yanlış etiketleme ciddi reaksiyonlara (ör. anafilaksi) yol açabilir.
Mevzuata Göre Alerjen Etiketleme Kuralları
Türkiye’de alerjen etiketleme kuralları, Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği kapsamında düzenlenmiştir. Aynı zamanda Avrupa Birliği’nin 1169/2011 sayılı Gıda Bilgi Yönetmeliği ile büyük ölçüde uyumludur.
Temel Kurallar:
Alerjenlerin Açıkça Belirtilmesi: Üründe bulunan alerjenler içerik listesinde vurgulanmış (bold, büyük harf veya renkli) şekilde yazılmalıdır.
Türevlerin Belirtilmesi: Sadece “süt ürünü” yazmak yeterli değildir. Örneğin “laktoz (süt)” veya “peynir (süt ürünü)” şeklinde belirtilmelidir.
Çapraz Bulaşma Uyarısı: Eğer üretim hattında başka alerjenlerle temas riski varsa, “Eser miktarda gluten içerebilir” gibi uyarılar eklenmelidir.
Ambalajsız Gıdalar: Restoran, kafe veya fırın gibi işletmelerde de alerjen bilgisi tüketiciye yazılı veya sözlü olarak verilmelidir.
Etiketlerde Belirtilmesi Zorunlu 14 Alerjen
Avrupa Birliği ve Türkiye mevzuatına göre etiketlerde belirtilmesi gereken 14 ana alerjen bulunmaktadır:
Gluten içeren tahıllar (buğday, arpa, çavdar, yulaf)
Kabuklu deniz ürünleri (karides, yengeç, ıstakoz vb.)
Yumurta ve yumurta ürünleri
Balık ve balık ürünleri
Yer fıstığı
Soya fasulyesi
Süt ve süt ürünleri (laktoz dahil)
Sert kabuklu yemişler (badem, ceviz, fındık, kaju, fıstık, antep fıstığı vb.)
Kereviz
Hardal
Susam tohumu
Kükürt dioksit ve sülfitler (10 mg/kg veya litreden fazla ise)
Baklagillerden lupin
Yumuşakçalar (midye, kalamar, istiridye vb.)
Etiketleme Örnekleri
Doğru Kullanım:
İçindekiler: Un (buğday), Su, Tuz, Maya, Peynir (süt).Vurgu Yapılması:
İçindekiler: Un (BUĞDAY), Peynir (SÜT), Susam Tohumu.Çapraz Bulaşma Uyarısı:
“Bu ürün eser miktarda fındık ve yer fıstığı içerebilir.”
Çapraz Bulaşma ve Önlemler
Gıda üretiminde alerjen kontrolü yalnızca içerik bazlı değildir. Aynı üretim hattında farklı ürünler işlendiğinde çapraz bulaşma riski ortaya çıkar. Bu nedenle:
Üretim alanları düzenli olarak temizlenmeli,
Alerjenli ve alerjensiz ürünler ayrı depolanmalı,
Üretim sürecinde “allergen management plan” uygulanmalıdır.
Tüketicilerin Dikkat Etmesi Gerekenler
Etiketteki içindekiler listesi mutlaka okunmalıdır.
“Glutensiz”, “laktozsuz” gibi ifadelerin resmi onaylı olmasına dikkat edilmelidir.
Restoran veya kafelerde sipariş verirken alerjen bilgisini sormaktan çekinilmemelidir.
Çocuklarda alerji varsa ürün mutlaka ebeveyn kontrolünde tüketilmelidir.
Etiketleme İhlalleri ve Cezalar
Türkiye’de alerjen etiketleme kurallarına uymayan üreticiler:
İdari para cezası ile karşılaşabilir,
Ürün toplatma veya üretim durdurma yaptırımı alabilir,
Marka itibarını kaybedebilir.
Sık Sorulan Sorular
1. Alerjen etiketleme sadece paketli gıdalar için mi geçerli?
Hayır. Ambalajsız ürünlerde de tüketiciye alerjen bilgisi verilmesi zorunludur.
2. “Eser miktarda alerjen içerebilir” ibaresi ne anlama gelir?
Üretim sürecinde tamamen önlenemeyen çapraz bulaşma ihtimaline karşı uyarıdır.
3. Türkiye’de glütensiz ibaresi hangi şartlarda kullanılabilir?
Ürün, 20 ppm’in altında gluten içerdiğinde “glütensiz” ifadesi kullanılabilir.
Sonuç
Alerjen etiketleme, gıda güvenliğinin temel taşlarından biridir. Hem yasal zorunlulukları yerine getirmek hem de tüketici sağlığını korumak için üreticilerin bu kurallara eksiksiz şekilde uyması gerekir.
Tüketiciler ise etiket okuma alışkanlığı kazanmalı, alerjen uyarılarını dikkate almalı ve şüphe duydukları durumlarda üretici veya satıcıdan bilgi talep etmelidir.
Unutmayın, doğru etiketleme hayat kurtarır.
Cevapla
Want to join the discussion?Feel free to contribute!