Alerji Nedir?
Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan bazı maddelere aşırı tepki göstermesi sonucu ortaya çıkan bir sağlık problemidir. Bu maddelere alerjen denir. Polen, toz akarları, hayvan tüyleri, bazı gıdalar, ilaçlar veya böcek sokmaları en bilinen alerjenlerdir.
Vücut alerjenle karşılaştığında bağışıklık sistemi, onu tehlikeli bir madde gibi algılar ve histamin gibi kimyasallar salgılar. Bu da kaşıntı, hapşırma, öksürük, kızarıklık veya nefes darlığı gibi çeşitli alerji belirtilerine yol açar.
Alerji Neden Olur?
Alerjinin temel nedeni bağışıklık sisteminin yanlış alarm vermesidir. Kalıtsal faktörler önemli rol oynar; anne veya babada alerji varsa, çocukta da alerji görülme riski artar. Bunun dışında:
Çevresel faktörler: Hava kirliliği, iklim koşulları, polen yoğunluğu.
Beslenme alışkanlıkları: İşlenmiş gıdalar, katkı maddeleri.
Yaşam tarzı: Sigara dumanına maruz kalma, kapalı ortamlarda fazla zaman geçirme.
Bağışıklık sisteminin hassasiyeti: Özellikle çocukluk döneminde erken maruziyet.
En Sık Görülen Alerji Türleri
Alerjiler farklı şekillerde ortaya çıkabilir. En yaygın alerji türleri şunlardır:
1. Solunum Yolu Alerjileri
Polen alerjisi (saman nezlesi): Bahar aylarında polenlere karşı gelişir.
Ev tozu akarı alerjisi: Evlerdeki mikroskobik akarların tetiklediği alerji.
Hayvan alerjisi: Kedi veya köpek tüylerine karşı reaksiyon.
2. Gıda Alerjileri
Süt, yumurta, fıstık, fındık, soya, buğday ve deniz ürünleri en sık görülen gıda alerjenleridir. Cilt döküntüleri, karın ağrısı, kusma veya anafilaksiye kadar varan ciddi tablolar oluşturabilir.
3. Cilt Alerjileri
Egzama (Atopik dermatit): Kaşıntılı ve kuru cilt döküntüleri ile seyreder.
Ürtiker (Kurdeşen): Kabarık ve kızarık döküntüler.
Kontakt dermatit: Kimyasal maddelerle temas sonucu oluşur.
4. İlaç Alerjileri
Antibiyotikler (özellikle penisilin grubu), ağrı kesiciler ve bazı aşılar alerjik reaksiyonlara sebep olabilir.
5. Böcek Sokmaları
Arı, yaban arısı veya sivrisinek sokmaları sonrasında lokal şişlikten hayatı tehdit eden anafilaktik şoka kadar farklı şiddetlerde reaksiyon gelişebilir.
Alerji Belirtileri
Alerji belirtileri kişiden kişiye ve alerjinin tipine göre değişir. En yaygın semptomlar:
Burun akıntısı, tıkanıklık, hapşırık
Gözlerde kızarıklık, kaşıntı, sulanma
Ciltte döküntü, kaşıntı, kurdeşen
Öksürük, hırıltılı solunum, nefes darlığı
Karın ağrısı, bulantı, kusma (gıda alerjilerinde)
Dudak, dil ve boğazda şişlik (anafilaksi belirtisi olabilir)
Alerji Tanısı Nasıl Konur?
Alerjilerin kesin teşhisi için alerji testleri yapılır.
Cilt prick testi: Deriye alerjen damlatılarak reaksiyon ölçülür.
Kan testleri (spesifik IgE): Kanda alerjene karşı oluşan antikor seviyesi ölçülür.
Yama testi: Cilt temas alerjilerinde kullanılır.
Doktor, hastanın öyküsünü dinleyerek, belirtileri değerlendirerek ve test sonuçlarını inceleyerek tanı koyar.
Alerji Tedavisi
Alerji tedavisinde temel amaç belirtileri hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi süreci kişiye özel planlanır.
1. Alerjenden Kaçınma
En etkili yöntem alerjenle teması mümkün olduğunca azaltmaktır.
Polen döneminde dışarı çıkarken maske kullanmak
Ev tozu akarlarına karşı özel yatak kılıfları kullanmak
Gıda alerjilerinde tetikleyici yiyeceklerden uzak durmak
2. İlaç Tedavisi
Antihistaminikler: Kaşıntı, hapşırık ve döküntüyü azaltır.
Kortikosteroid spreyler: Burun tıkanıklığı için etkilidir.
Bronkodilatörler: Astım benzeri semptomlarda nefesi rahatlatır.
Adrenalin oto-enjektör: Anafilaksi riski olanlar için hayati önem taşır.
3. Alerji Aşısı (İmmünoterapi)
Alerjenlerin düşük dozlarda uzun süreli verilmesi ile bağışıklık sistemi alerjene karşı tolerans geliştirmeyi öğrenir. Özellikle polen, ev tozu ve arı alerjilerinde etkilidir.
Alerjiden Korunma Yöntemleri
Evde sigara içilmemeli
Polen döneminde pencereler kapalı tutulmalı
Düzenli temizlik yapılmalı
Kimyasal kokular, deterjan ve parfümler dikkatle kullanılmalı
Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz bağışıklığı güçlendirir
Çocuklarda Alerji
Çocuklarda alerjiler daha sık görülür çünkü bağışıklık sistemi gelişim aşamasındadır. Bebeklik döneminde süt ve yumurta alerjileri ön plandayken, okul çağı çocuklarında polen ve ev tozu akarları daha sık rastlanır. Erken tanı ve doğru yönetim, ileride astım gibi ciddi hastalıkların önlenmesine yardımcı olur.
Anafilaksi: En Ciddi Alerjik Reaksiyon
Anafilaksi, hayatı tehdit eden ani alerjik reaksiyondur.
Belirtileri:
Şiddetli nefes darlığı
Boğazda şişme
Hızlı nabız
Bilinç kaybı
Acil müdahale edilmezse ölümcül olabilir. Anafilaksisi olan kişilerin yanında mutlaka adrenalin oto-enjektör bulundurması gerekir.
Sık Sorulan Sorular
Alerji tamamen geçer mi?
Bazı çocukluk çağı alerjileri zamanla kaybolabilir. Ancak genetik yatkınlık varsa alerji yaşam boyu sürebilir.
Alerji testi kaç yaşında yapılır?
Bebeklik döneminden itibaren alerji testleri güvenle yapılabilir.
Alerji tedavisinde bitkisel çözümler işe yarar mı?
Bilimsel olarak kanıtlanmamış yöntemlerden uzak durulmalı, mutlaka doktor kontrolünde tedavi uygulanmalıdır.
Astım ve alerji aynı şey mi?
Hayır. Ancak alerji astımı tetikleyebilir ve iki hastalık sıklıkla birlikte görülür.
Sonuç
Alerji, her yaş grubunda görülebilen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen yaygın bir sağlık problemidir. Doğru tanı, düzenli takip ve uygun tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir. Özellikle alerjenlerden korunma ve immünoterapi gibi yöntemler, uzun vadede kalıcı çözümler sunar.
Unutulmamalıdır ki alerji belirtileri basit bir hapşırmadan, hayatı tehdit eden anafilaksiye kadar değişebilir. Bu nedenle alerji şüphesi olan kişilerin mutlaka uzman bir doktora başvurması gerekir.
Cevapla
Want to join the discussion?Feel free to contribute!